Pagina's

lit gesch t/m 18e eeuw

MIDDELEEUWEN
 
aparte pagina



16E EEUW: RENAISSANCE
aparte pagina
 
 

17E EEUW: CONTRAREFORMATIE, VORSTELIJK ABSOLUTISME, BAROK EN CLASSICISME
aparte pagina





18e eeuw: Verlichting
aparte pagina





19e eeuw: romantiek, realisme, naturalisme, symbolisme
 
geschiedenis

In 1789 brak in Frankrijk de Revolutie uit. Frankrijk werd een republiek. Het radicale bewind maakte veel slachtoffers. Na deze terreur greep de Napoleon de macht. Hij kroonde zichzelf tot keizer en werd buitengewoon populair. Hij veroverde een groot deel van Europa. Om ook Engeland op de knieën te krijgen, ging hij over tot een economische boycot van dat land door middel van het continentaal stelsel: niemand mocht handel drijven met Engeland. Hij slaagde niet in zijn opzet. Met de Russische veldtocht van 1812 begon de ondergang van Napoleon. Hij werd tenslotte in 1815 bij Waterloo definitief verslagen.

Na Napoleons dood word de monarchie weer in ere hersteld. In 1848 wordt de laatste koning verjaagd en wordt Frankrijk weer een republiek (2e republiek). Van 1852 tot 1870 was er weer een keizer maar na de nederlaag tegen Duitsland in de oorlog van 1870 moest de keizer aftreden. Na die oorlog van 1870 was in Parijs een volksopstand uitgebroken, de Commune. Deze werd bloedig onderdrukt. Voorlopig wist de burgerij met haar kapitalistische en liberale denkbeelden de macht nog te behouden. Vervolgens werd Frankrijk weer een republiek (3e republiek), wat het sindsdien is gebleven.

1804 - 1814    1e Keizerrijk: Napoléon I
1814 - 1830    Restauratie (van de monarchie) Louis XVIII en Charles X
1830 - 1848    Julimonarchie: Louis-Philippe
1848 - 1852    2e Republiek: Louis-Napoléon Bonaparte
1852 - 1870    2e Keizerrijk: Napoléon III
1870 - 1940    3e Republiek:  Thiers, Ferry, Gambetta e.a.


De 3e Republiek was een tijd van belangrijke ontdekkingen en uitvindingen zoals die van de elektriciteit, de telefoon, de fotografie en de motor. Geen wonder dat het zelfvertrouwen en het geloof in de vooruitgang in het laatste kwart van de eeuw geen grenzen kenden. Zo kan de Eiffeltoren worden beschouwd als een symbool van een tijd van ongekende mogelijkheden, van luxe, comfort, van leven in een roes van ongekende gelukzaligheid, kortom van "la Belle Epoque".





20e EEUW
Geschiedenis (tot 2e WO)

In de 19e eeuw had er in Europa een industriële revolutie plaatsgevonden. Er kwamen allerlei nieuwe producten op de markt zoals staal, olie en elektriciteit, telegraaf, telefoon en radio, aluminium, aspirine, kunstmest. In grote lijnen kun je zeggen dat Europa zich losmaakte van de rest van de wereld en een ander levenspatroon ging ontwikkelen. Aan het begin van de 20e eeuw duurt de roes van "la Belle Epoque" onverminderd voort. De betere kringen genieten volop van de verworvenheden van de techniek. Deze overdaad contrasteert schril met de armoede van de rest van de bevolking. Zij verdoezelt ook minder aangename zaken die zich intussen op politiek en maatschappelijk gebied afspelen: de Dreyfussaffaire, de scheiding van Kerk en Staat, de revolutie in Rusland. Allemaal dingen die het Frankrijk in een conservatief-klerikaal en een progressief-antiklerikaal blok verdelen.
Franse Literatuur (tot 2e WO)


De literatuur draagt van dit alles de sporen:

·         In de romans nabloei van de literaire stromingen uit 19e eeuw, maar ook

·         gaan veel schrijvers zich bezighouden met de zojuist genoemde politieke en sociale problemen. Men spreekt van een geëngageerde roman als de auteur getuigt van zijn maatschappelijke betrokkenheid: opkomst socialisme, Eerste Wereldoorlog, …

·         het serieuze drama komt weer in zwang als spreekbuis van politiek en moreel engagement, bijv. Antigone van Anouilh.

·         Onder invloed van de psychoanalyse (Freud) vernieuwt de psychologische roman zich; ook romanschrijvers gaan hun inspiratie zoeken in de geheimzinnige wereld van het onderbewuste en de droom. Alain-Fournier beschrijft in le Grand Meaulnes de wereld van een opgroeiende jongeman, waarin droom en werkelijkheid met elkaar verweven zijn. Marcel Proust graaft met perfecte precisie zijn verleden op in A la recherche du temps perdu, waarin hij zijn onderbewuste "ik" laat herleven.

·         Een aantal schrijvers heeft geprobeerd in omvangrijke romancycli een allesomvattend beeld te schetsen van het leven in Frankrijk en in Europa in de eerst decennia van deze eeuw. Dit genre noemen we roman-fleuve. Ook “A la recherche du temps perdu” kun je hiertoe rekenen.

·         De Eerste Wereldoorlog betekende een keerpunt in de poëzie. Zij was oorzaak van het ontstaan van twee revolutionaire stromingen:
Volgens de dadaïsten past in deze chaotische wereld chaotische kunst. Protest, lawaai en verwarring zijn het doel. De invloed van het dadaïsme is van korte duur geweest.
Het surréalisme is een logisch vervolg op symbolisme. Men probeert achter de waarneembare werkelijkheid het veel grotere onderbewustzijn te ontdekken. Om die ervaringswereld te bereiken, moet men technieken gebruiken als delerium, droominhouden, hysterie. Het surrealisme heeft het gezicht van de 20e eeuwse poëzie voor een groot deel bepaald. Desnos, Jacob, Eluard, Aragon, Prévert, Breton

Franse Literatuur

Dit vindt uiteraard zijn weerslag in de literatuur. Tot nu toe hadden we aan één enkel woord genoeg: Renaissance, Classicisme, Verlichting, om een hele eeuw te definiëren. Voor de 19e eeuw hebben we 4 begrippen nodig:

Romantiek                  loopt vrijwel parallel met       Restauratie
Realisme                                            ,,                      Julimonarchie
Naturalisme                            ,,                                 2e Keizerrijk
Symbolisme                            ,,                                 3e Republiek

De genoemde stromingen overlappen en beïnvloeden elkaar.
Romantiek…

De romantiek is een reactie op de 18e eeuwse overheersing van de rede. Deze stroming is in Engeland en Duitsland begonnen, maar werd in Frankrijk door Rousseau ingeluid. De romanticus lijdt aan een gevoel van diepe melancholie, doordat hij ontevreden is met de tijd en de samenleving waarin hij leeft (mal du siècle / Weltschmerz). Hij vlucht daarom voor de werkelijkheid in:.

-        het verleden: De historische roman speelt een belangrijke rol in de Romantiek. Tijdens de Romantiek vond er een herontdekking van de christelijke Middeleeuwen plaats. Die tijd verenigde meerdere Romantische thema's in zich: het is een combinatie van mystiek en een vlucht in de tijd. Goede voorbeelden zijn De Klokkenluider van de Notre Dame (Notre Dame de Paris) van Victor Hugo en het werk van Alexandre Dumas père, o.a. De drie musketiers (Les trois mousquetaires) en De graaf van Monte-Cristo (Le Comte de Monte-Cristo).
-        de natuur:  Werd de natuur in de Verlichting beschouwd als ongeordende dat bestreden moest worden, tijdens de Romantiek werd ze afgeschilderd als spiegel van de ziel. Men had een voorkeur voor locaties als ruïnes, berglandschappen (liefst door de maan beschenen), afgronden, watervallen, enz.
-        verre landen: Carmen van Prosper Mérimée speelt zich in Spanje af.

-        mysterie: Er was een ware hang naar alles wat werd ingegeven door de verbeelding, dromen, mysteries, het fantastische en het metafysische.

-        godsdienst: Het christendom, door de Verlichting beschouwd als obscurantisme, werd weer met open armen binnengehaald, als iets wat hoop kan geven op verlossing van het pijnlijke bestaan.

-        de toekomst

-        liefde en hartstocht; er wordt van uitgegaan dat een mens uit twee delen bestaat, namelijk ziel en lichaam. In het liefdeleven van de mens bestaat dan ook uit een zinnelijke en een niet-zinnelijke liefde. Die eerste is van ondergeschikt belang.

De roman is de favoriete literaire vorm van de Romantische schrijvers: het is het genre dat aan de minste conventies dient te voldoen.

Eén van de sleutelfiguren, zo niet de sleutelfiguur van de Franse literatuur in de 19e eeuw is Victor Hugo. In de literatuurgeschiedenis wordt hij doorgaans tot de romantische schrijvers/dichters gerekend,  maar in zijn latere carrière begint zijn werk meer realistische trekken te vertonen, waarbij er een terugkeer plaatsvindt naar een realistische beschrijving van het heden. Hoewel de taal en de emoties in Les Misérables (1862) uit de Romantiek komen, is het onderwerp van de roman (armoede, een volksopstand in 1832, justitiële misstanden) realistisch te noemen. De inspiratie hiervoor kwam duidelijk voort uit zijn andere belangrijke bezigheid: naast zijn carrière als schrijver was Hugo ook een invloedrijke politicus. In die hoedanigheid heeft hij trouwens meerdere keren het land moeten ontvluchten en hij is zelfs verbannen geweest.



…Realisme… 






…Naturalisme…





                   …en Symbolisme

Geschiedenis in het kort (Tweede Wereldoorlog tot heden)
De Eerste Wereldoorlog liet diepe wonden na, maar de Tweede Wereldoorlog betekende een nog oneindig veel heviger schok. De verschrikkingen van concentratiekampen en atoombom bracht sommige mensen tot het besef te leven in een absurde wereld waarin hij totaal op zichzelf is teruggeworpen. Hij heeft dan twee keuzemogelijkheden:
1. moreel en politiek engagement, waardoor de mens zelf het leven zin geeft (existentialisme)
2. accepteren dat het leven absurd is en dit weergeven in de literatuur (absurdisme)
Franse Literatuur (Tweede Wereldoorlog tot heden)


Existentialisme: Het wezen (essence) van de mens is geen gegeven, maar de mens is zelf, door zijn handelen, verantwoordelijk voor de inrichting van zijn eigen leven (existence). Kortom: l'existence précède l'essence. De mens is dus vrij om zijn eigen leven te bepalen, maar hij is ook verantwoordelijk voor wat hij doet, hoewel hij geen inzicht heeft in het handelen van zijn medemensen. Deze verpletterende verantwoordelijkheid vervult de mens met walging (nausée). Jean-Paul Sartre is een van de voornaamste vertegenwoordigers van deze stroming. Zijn tijdgenoot Albert Camus hangt een minder sombere visie aan. Weliswaar is het bestaan zinloos (zoals in L'Etranger) maar de menselijke solidariteit kan deze oorspronkelijke zinloosheid kan overstijgen, zoals de dokter in La Peste laat zien.

Absurdisme: “L'homme absurde” is de mens die de mens niet begrijpt, wiens levensvragen onbeantwoord blijven.
Toneel: Samuel Beckett, Eugène Ionesco
Roman: Albert Camus L'Etranger

De turbulente geschiedenis van de 20e eeuw brengt nog steeds heel wat schrijvers tot een politieke betrokkenheid  engagement, minstens in hun schrijven, soms ook in hun handelen. Politiek geëngageerde literatuur beoogt sociaal nut, ze wil de wereld veranderen. De eerste bedoeling van de schrijvers is een boodschap overbrengen in plaats van vormvernieuwing. Typische genres zijn het pamflet, de thesisroman, politiek theater. Dat "utilitarisme" belet overigens niet dat sommige werken uitzonderlijke literaire kwaliteiten bezitten. Thema’s:  oorlog, opstand in Indo-China (Vietnam) en de breuk met Algerije, vrouwenemancipatie.

Een groot aantal auteurs blijft zich bezig houden met de traditionele romankunst, wat betekent dat intrige en karakterbeschrijving centraal blijven staan (Marguérite Yourcenar, Michel Tournier, Françoise Sagan, …). De adepten van de nouveau roman rekenen echter af met de traditionele ingrediënten van de literatuur. In de nouveau roman zit geen logica, geen psychologische karakterontwikkeling, maar een overvloed van neutrale beschrijvingen van voorwerpen en details en een onderzoek naar de taal. Alain Robbe-Grillet, Michel Butor. Het werk van Marguérite Duras vertoont veel overeenkomsten met de nouveau roman.